• De achterban van CPNB en KVB Boekwerk toostte met elkaar op het nieuwe jaar op 25 januari in De Rode Hoed Amsterdam. Bekendmaking marktcijfers 2023 en de 24e editie van de CPNB Top 100 bestverkochte en meest uitgeleende boeken van 2023.
• Totale boekenmarkt groeide: afzet steeg met 0,1%, voornamelijk door de groei van anderstalige – lees Engelstalige – fysieke boeken (2%) en losse e-boeken.
• De jaaromzet steeg voor de negende keer op rij; in 2023 met 3%: 685 miljoen.
• De markt voor anderstalige boeken groeide met 2%, maar minder hard dan in 2022. Het afzetaandeel van anderstalige boeken bleef gelijk aan 2022: circa één op de vijf verkochte boeken in Nederland was anderstalig.
• De markt voor het Nederlandstalige boek kromp in alle genres, vooral bij non-fictie vrije tijd zoals kook- en hobbyboeken (daling van 6%) gevolgd door Nederlandstalige fictie met 4%. Tussen 2019 en 2023 zijn er van Nederlandstalige fictie circa 15% minder boeken verkocht.
• De afzet van fysieke Nederlandstalige boeken daalde met 1%, de omzet steeg met 2%.
• CB-data toonde groeiende omzet van e- en luisterboeken via abonnementen: eerste inschatting voor 2023 was een stijging van 21%. Daarmee groeide het omzetaandeel ook, naar iets meer dan de helft, en dat is voor het eerst een fractie groter dan de omzet buiten abonnementsdiensten om. In 2022 bedroeg het omzetaandeel e- en luisterboeken via abonnementen nog 48%.
• Fysiek verkoopkanaal kende een lichte stijging in afzet (0,2%) en omzet (3%.) Dit kanaal was goed voor 56% van de totale afzet en 50% van de totale omzet.
• De Openbare Bibliotheek leende circa 50,6 miljoen fysieke boeken en luisterboeken uit, een daling van 1% t.o.v. 2022 (eerste inschatting van Stichting Leenrecht).
• 7,8 miljoen digitale uitleningen via de online Bibliotheek, waarvan 5,5 miljoen e-boeken en 2,3 miljoen luisterboeken: e-boekuitleningen stegen met ca. 4% en digitale luisterboekuitleningen met ca. 10%. Het totaal aantal digitale uitleningen (e-boeken en luisterboeken) was ca. 5% groter dan in 2022.
• Het aandeel e-boekuitleningen t.o.v. papieren uitleningen bleef gelijk aan 2022 (10%).

Gouden Boeken

• 7 Gouden Boeken onder de kinderboeken (75.000 exx.) zijn in 2023 uitgereikt: De Zoete Zusjes moppenboek en De Zoete zusjes gaan op vakantie van Hanneke de Zoete (Kosmos), Dummie de mummie en de gouden scarabee van Tosca Menten & Elly Hees (Van Goor), Hé, wie zit er op de wc? van Harmen van Straaten (Leopold), Raveleijn en Meester Kikker van Paul van Loon (Leopold) en Boy 7 van Mirjam Mous (Van Goor).
• Alfabet van Charlotte Dematons kreeg een Platina Boek (150.000 exx.).
• 7 Gouden Boeken (200.000 exx.) zijn uitgereikt onder de boeken voor volwassenen: 4 voor Lucina Riley (Xander). Een Platina Boek (350.000 exx) ging naar Oei, ik groei! van Hetty van de Rijt & Frans X. Plooij (Fontaine) en een Diamanten Boek (500.000 exx.) naar Komt een vrouw bij de dokter van Kluun (uitgeverij Kluun).

Boekenmarkt in cijfers

• De zeven zussen. Atlas van Lucinda Riley en Harry Whittaker, vertaald door Erica Disco, Dieuwke van der Veen en Kees van Weele (Xander), is met 362.000 exemplaren het bestverkochte boek van 2023. Lucinda Riley is de meest voorkomende auteur in de Top 100 met tien boeken. (Het bestverkochte boek in 2022 kende een verkoop van 212.000 exx.).
• Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel? van Francine Oomen met illustraties van Annet Schaap (Volt) staat op de 2e plek met 139.000 exx. Het is het bestverkochte oorspronkelijk Nederlandstalige (fictie)boek van 2023.
• De Camino van Anya Niewierra (Luitingh-Sijthoff) staat op de 3e plek met 113.000 exx. Er staan twintig spannende boeken in de Top 100, zes meer dan vorig jaar.
• Het Pretpark van Rutger Vink & Thomas van Grinsven (Billy Bones) is met de 6e plek het hoogst genoteerde kinderboek van het jaar. In totaal bevat de Top 100 – net als in 2021 en 2022 – 16 kinderboeken waarvan tien oorspronkelijk Nederlandstalig.
• Ik beloof je dat ik honderd word van Peter R. de Vries & Royce de Vries (De Arbeiderspers) is met de 8e plek het bestverkochte oorspronkelijk Nederlandstalige non-fictieboek.
• Karsu’s Kitchen van Karsu (Kosmos Uitgevers) is met de 16e plek het bestverkochte kookboek. Er staan net als vorig jaar twee kookboeken in de Top 100.
• Oorspronkelijk Nederlandstalige boeken bezetten exact de helft van de Top 100, drie minder dan in 2022.
• Het meest populaire genre is vertaalde fictie (25 boeken in de lijst), gevolgd door oorspronkelijk Nederlandstalige non-fictie (22 boeken).
• Top 100 op basis van verkoopgegevens van retailers die onderzoeksbureau GfK verzamelde i.o.v. Stichting Marktonderzoek Boekenvak en KVB Boekwerk.

Uitleningen in cijfers

• De Camino van Anya Niewierra (Luitingh-Sijthoff) is het meest uitgeleende boek van 2023 (47.000 exx.), tevens het meest uitgeleende oorspronkelijk Nederlandstalige boek.
• Het leven van een loser. Wegwezen van Jeff Kinney, vertaald door Hanneke Majoor (De Fontein Jeugd), is net als in 2022 het meest uitgeleende kinderboek van het jaar en staat op de 5e plek.
• Er staan 51 kinderboeken in de CPNB Top 100 meest uitgeleende boeken, vijf meer dan in 2022. Het leven van een loser-auteur Jeff Kinney is met 17 boeken de meest voorkomende auteur in de Top 100 (vergelijkbaar met vorig jaar).
• De meest voorkomende auteur van uitgeleende boeken voor volwassenen is Lucinda Riley (9 boeken).
• Uitleningen op basis van data verschaft door Stichting Leenrecht (papieren boeken) en KB (e-boeken).

• Lezerscommunity Hebban groeide in 2023 door naar ruim 300 duizend leden. De site en de app werden in totaal meer dan 9 miljoen keer bezocht. De Hebban Boekenapp werd gebruikt door 60.000 lezers.
• De Hebban Reading Challenge bereikte bijna de 30 duizend deelnemers. Er werden ruim een half miljoen boeken gelezen voor de challenge. Voor het eerst is een kwalitatief onderzoek op deze groep gedaan om te ontdekken wat deelname aan de challenge betekent voor de boekenconsumptie van deze lezers. Gemiddeld lezen de actieve deelnemers ca. 8 boeken per jaar meer (een voorzichtige inschatting). Ongeveer 35% van de gelezen boeken wordt gekocht in de boekhandel, 37% leent men in de bibliotheek. Met deze onderzoeksmethode kunnen we vanaf nu heel goed ook de impact van de Hebban Reading Challenge op de (nieuwe) strategische uitgangspunten van de CPNB. Het meest gelezen boek is Atlas van Lucinda Riley.
• In 2023 ging de Hebban Thrillerprijs naar De Ripper Connectie van Gerrit Barendrecht. De prijs werd uitgereikt tijdens de Avond van het Spannende Boek in de Bibliotheek Utrecht. De Hebban Debuutprijs 2023 werd tijdens het Debutantenbal in De Kring uitgereikt aan Forugh Karimi voor haar debuutroman De moeders van Mahipar, dat zorgde voor een significante opleving van de verkoop en twee herdrukken van het boek. Brillenmerk Looplabb was opnieuw hoofdsponsor van de Debuutprijs.
• Hebban-publiekslieveling Het achtste leven (voor Brilka) van de auteur Nino Haratischwili belandde op de eerste plek in de Hebban 1000. De lijst met duizend mooiste boeken aller tijden werd voor de zesde keer samengesteld.
• Samen met lifestyle magazine Winq organiseerde Hebban de publieksverkiezing voor het Regenboogboek van het Jaar. Tijdens een goedbezocht event bij Boekhandel Scheltema na Splinter Chabot de oorkonde in ontvangst voor zijn boek als de Hemel genoeg ruimte heeft.
• Samen met de Grote Vriendelijke Podcast werd de derde editie van De Grote Vriendelijke 100 georganiseerd. Lampje van Annet Schaap werd voor de derde keer op rij verkozen als mooiste jeugdboek.
• In september werd begonnen met het Hebban Boek van de Maand, waarmee de redactie maandelijks een boek kiest dat volgens haar veel lezers verdient. Dat boek wordt de hele maand redactioneel onder de aandacht gebracht en krijgt een promotiecampagne.

• Hebban in de Klas, het leesplezierbevorderingsplatform voor het voortgezet onderwijs, werd verder uitgebreid en sloot het schooljaar 2022/2023 af met ruim 1.497 klassen en ongeveer 14 duizend leerlingen. Er werden bijna 50 duizend boeken gelezen voor de verschillende klassenchallenges. Het platform wordt gesteund door bijdragen van OCW, Stichting Lezen en Stichting CPNB.
• Het Hebban-team is uitgebreid met een socialmediamanager die zich dedicated richt op communicatie naar de lezer op de populairste sociale media zoals Instagram, Facebook en TikTok.
• Het klanttevredenheidsonderzoek laat zien dat het vak de weg naar boekeninformatie en leesinspiratie op Hebban.nl steeds beter weet te vinden. Inmiddels is een ruime meerderheid van de CPNB-klanten bekend met Hebban (resp. 84% in boekhandel en 94% in bibliotheek) en zet een meerderheid Hebban-content en acties ook in richting hun klanten en leden (resp. 56% van de boekhandels en 71% van de bibliotheken).

• De Nationale Voorleesdagen bestond in 2023 20 jaar, naar een initiatief van Stichting Lezen.
• Voorlezen maakt je leuker! was de centrale boodschap van de campagne.
• Comité vakspecialisten koos Prentenboek Top 10 met de beste voorleesboeken.
• Maximiliaan Modderman geeft een feestje, geschreven door Joukje Akveld en met illustraties van Jan Jutte (2021, uitgegeven bij Lannoo), was Prentenboek van het Jaar.
• Circa 96% van de bibliotheken deed mee met de Voorleesdagen, vergelijkbaar met voorgaande jaren.; minstens 41% van de boekhandels deed mee met de campagne.

• De boekhandel bestelde 11% minder mini-edities dan in 2022. Tijdens de eerste campagneweek maakten 5 van de 10 titels uit de Prentenboek Top 10 een verkooppiek mee (2022: 8 van de 10).
• Tijdens de campagneperiode was de afzet prentenboeken 7% lager dan in 2022, de omzet -1%.
• Bibliotheken bestelden 5% minder voorleesknuffels, voor het tweede jaar op rij een daling. Scholen bestelden ook minder; -8%. In totaal zijn via scholen en bibliotheken samen bijna 36.000 knuffels ingekocht (-6%) (2022: 38.000).
• Boekhandels kochten 7% minder POS-pakketten, bibliotheken 13% minder.

• Scholen bestelden 8% minder lespakketten (2.475). Een kleiner aandeel scholen (50%) kochten in via het onderwijsplatform (2022: 61%). Aantal downloads van online lesmateriaal door onderwijsprofessionals daalde met 30%.
• Reclamespot uitgezonden rondom het NOS Journaal van 20.00 uur: bereik meer dan 2,5 miljoen bij de campagnestart, een stijging van 66% t.o.v. 2022.
• Online marketingcampagne leverde meer dan 204.000 contactmomenten) op, stijging van 10% t.o.v. 2022. Bijna 3.300 personen klikten door naar de inspiratiepagina’s (+137%).

• Op 8 februari trapten 11 kinderen van het Kinderboeken Leesteam de Leesweken af op hun eigen school; t/m 24 april konden kinderen boeken lezen uit Tiplijst 6 t/m 9 jaar of Tiplijst 10 t/m 12 jaar.
• De speciaal opgestelde Tiplijsten met 25 boeken per leeftijdscategorie hielpen kinderen met lezen.
• DPG Media is mediapartner van de Kinderjury en inspireerde via Tina, Donald Duck, Kidsweek, Libelle, AD en de regionale nieuwstitels kinderen en hun (groot)ouders om (samen) te lezen om kinderen uiteindelijk te laten stemmen op hun favoriete boek.
• DPG Media liet tijdens de Stemweken een speciale Kinderjury Boekenbus langs 19 verschillende scholen in 7 provincies rijden. 545 kinderen gingen aan de slag met boekenactiviteiten zoals ren-je-rot met boekenvragen, kijkdozen over de mooiste verhalen en een silent disco met voorleesfragmenten. En stemmen natuurlijk.

• Voor het eerst was er de Kinderjury Leeschallenge op school: klassen gingen samen de uitdaging aan om zoveel mogelijk bladzijden te lezen. Bij te houden op de poster uit het schoolpakket (of te downloaden).
• Het stemproces werd vernieuwd: na de bekendmaking van de Top 3 op 10 mei volgde er een tweede stemronde – de Finale Stemweek – waarbij alle kinderen konden stemmen op een van de nominaties uit de Top 3.
• T/m woensdagochtend 17 mei kon er gestemd worden. Uiteindelijk werden 48.282 stemmen behaald, een daling van 8% t.o.v. 2022.
• Publieksprijs 6-9 jaar: De avonturen van Rutger, Thomas en Paco: De Tijdmachine van Thomas van Grinsven & Rutger Vink, illustraties van Sabine van der Stadt (Kosmos).

• Met het thema ‘Ik ben alles’ viert de 88e Boekenweek de pluriformiteit van onze identiteit, een bijzonder actueel thema. Het bijbehorende Boekenweekessay Boto Banja schreef Raoul de Jong (€ 5). Het thema stond ook centraal in het Boekenweekgedicht van Tsead Bruinja, gedrukt op een Boomerang-kaart (100.000 stuks) en op 5.400 linnen tasjes (bij de boekhandel).
• Boekhandels gaven het Boekenweekgeschenk De eerlijke vinder van Lize Spit cadeau aan klanten die € 15 aan Nederlandstalige boeken besteedden.
• Oplage geschenk: 559.350 exx. in Nederland (2022: 626.400, -11%); 20.300 exx. in Vlaanderen (in 2022: 16.060, +26%); 12.994 downloads (2022: 15.753). Voor het 6e jaar een Friese vertaling: 2.000 exx. Totale oplage: 594.644 exx (2022: 660.837).

• Oplage essay: 47.210 exx (2022: 70.530 exx., -33%) in Nederland; 600 (2022: 2.470) in Vlaanderen en 160 e-boek downloads (2022: 518 downloads). Totale oplage: 47.970 exx. (2022: 73.518).
• Participatie door bibliotheken steeg met ca. 56% naar ca. 61%.​ Bij de boekhandel daalde het aantal bestellingen (o.a. geschenk, essay) maar vooralsnog hebben we geen concrete aanleiding om te denken dat de landelijke dekking bij de boekhandel is veranderd: voorgaande jaren deden vrijwel alle boekhandels mee.
• Samen met uitgeverij Das Mag, Frontaal en Boekhandel Van Gennep organiseerde de CPNB een Rotterdams leesclubfestival. Auteurs, onder wie Valentijn Hoogenkamp, Alex Boogers en Israel van Dorsten gingen met 25 lezers in gesprek over hun laatste boek. Lize Spit en Raoul de Jong werden in WORM in twee verschillende zalen geïnterviewd aan de hand van lezersvragen uit het publiek. Frontaal organiseerde in de Boekenweek diverse literaire activiteiten.

• ‘De literaire vrijheid is ons grootste goed’ stond op de gevel van ITA waar het 72e Boekenbal de Boekenweek opende. Het belang van de vrijheid van literatuur stond centraal. Na twee jaar was het Boekenbal terug in ITA.
• Mezza stond helemaal in het teken van de Boekenweek; deze samenwerking met DPG Media voor het 6e jaar kende een bereik van ca. 840.000: totale oplage was 50.000 (2022: 51.200, -2%).
• Top 25-titels kenden tijdens de campagne een afzetstijging van 177% t.o.v. de maand daarvoor, bijna een verdriedubbeling (in 2022 betrof het +86%), mede mogelijk gemaakt dankzij de onlinemarketingcampagne rondom de tiptitels.
• Bereik via de sociale media van CPNB bedraagt bruto 4,4 miljoen contactmomenten, een verdubbeling t.o.v. 2021.
• Via betaalde online advertentiecampagnes is een bruto bereik van meer dan 14 miljoen contactmomenten gerealiseerd. Uiteindelijk bezochten 73.000 lezers de inspiratiepagina’s op Hebban. Mediabereik radiocommercial bedraagt netto 2,5 miljoen luisteraars in doelgroep 25-67 jaar oud (2022: 4 miljoen met meer budget).

• Bereik free publicity: circa 213 miljoen contacten). Mediawaarde € 11.4 miljoen
• Consumentenonderzoek wijst uit dat 43% van de doelgroep werd bereikt, 13% ondernam actie en deed een leesactiviteit of haalde een boek in huis via de boekhandel of bibliotheek. Daarmee is de impact van de Boekenweek op het gedrag van Nederlanders vergelijkbaar met 2022 en 2021.
• Het beeld van de campagne onder Nederlanders bleek min of meer stabiel, er waren bijna geen opmerkelijke verschuivingen in associaties bij de campagne. Wel bleken deelnemers aan het consumentenonderzoek de Boekenweek minder ‘elitair’ te vinden dan het jaar daarvoor.​
• Geschatte marktimpact van de Boekenweek op de verkoop van fictie ligt lager t.o.v. 2022 (-39%).

• Ook in 2023 organiseerde De Leescoalitie, waarvan de CPNB onderdeel uitmaakt, de campagne Springlezend om de leraar een hart onder de riem te steken.
• De belangrijke rol van leraren werd wederom onderstreept en leraren inspireerden elkaar om hun leerlingen plezier in lezen te laten ervaren.

• Tips zijn te vinden op de website springlezend.nl maar interactie vond echt plaats bij de offline/online talkshow Springlezend LIVE op 15 maart (thema: schoolbreed leesbeleid), 24 mei (thema: leesmotivatie) en 15 november (thema: inclusief leesonderwijs (voor primair onderwijs) en multimedia (voor voortgezet onderwijs), allemaal terug te zien op springlezend.nl.

• Op veler verzoek is er weer een aparte campagne voor het spannende boek: de Thriller Weken. Hiermee werd de Thriller Tiendaagse die lezerscommunity Hebban.nl sinds 2015 negen keer organiseerde opgevolgd.
• Aftrap met de Avond van het Spannende Boek op 25 mei in Bibliotheek Neude in Utrecht: uitreiking van de Nederlandse Thrillerprijzen.
• Musserts schaduw van John Kuipers (Uitgeverij Cargo) won de NBD Biblion Gouden Strop, de prijs voor de beste oorspronkelijk Nederlandstalige spannende roman. De winnaar kreeg een cheque van € 10.000 en een sculptuur van Marianne van den Heuvel.

• De Ripper connectie van Gerrit Barendrecht (Luitingh-Sijthoff) was de winnaar van de Hebban Thrillerprijs, de belangrijkste lezersjuryprijs voor spannende boeken. Meer dan honderd Hebban-leden kozen uit de longlist van 15 oorspronkelijk Nederlandstalige thrillers een shortlist van 5. Een jury van thrillerspecialisten, bestaande uit boekverkopers, bibliotheekmedewerkers en recensenten, bepaalde de winnaar.
• De Goeken Prijs (beste Nederlandstalige korte spannende verhaal, georganiseerd door Hebban) ging naar Arend Smits. De winnaar ontving € 1.000 en het winnende verhaal verscheen in het gratis e-boek van de Thriller Weken.
• De NBD Biblion Schaduwprijs, de aanmoedigingsprijs voor het beste thrillerdebuut, werd niet uitgereikt vanwege een te gering aantal inzendingen.

• ‘Welk boek pak jij deze zomer?’ Met die slogan promootte Zomerlezen het lezen tijdens de vakantie.
• Actrice en schrijver Anna Drijver koos haar favoriete korte verhalen voor het Zomerlezengeschenk getiteld Zomeravond; lezers kregen het van 21 juni t/m 2 juli cadeau wanneer ze € 15 besteedden aan Nederlandstalige boeken. Oplage 2023: 366.522 incl. e-boekdownloads (39.616 exx.).
• Drijver kreeg tijdens feestelijke lancering in het Noorderpark in Amsterdam het eerste exemplaar uit handen van Hanna Bervoets in aanwezigheid van Mensje van Keulen, Vamba Sherif en Roos van Rijswijk, wier verhalen in de bundel waren opgenomen.
• In juli en augustus stonden weer 25 Zomerlezen Toptitels centraal.
• Hoofdsponsor TUI organiseerde de Zomerlezen Reading Challenge voor inspiratie om de ‘wereld rond te lezen’. Meedoen kon online of via een papieren TUI Zomerlezen Reading Challenge-paspoort op te halen in een TUI-shop of boekhandel. Leeshoeken waren ingericht in een aantal TUI-shops en bibliotheken.

• Partner NS bood voor treinreizigers de Leeskaart van Nederland met tips over welke boeken je kon lezen tijdens je reis. En de eerste hoofdstukken van 5 boeken, die bij een zomerse bestemming in Nederland horen, waren beschikbaar via ns.nl/zomerlezen.
• Voor het eerst richtte Zomerlezen zich ook op kinderen die vaak een leesdip meemaken in de vakantie en achterstand oplopen. Met de actie ‘Lees de zomer door!’ bundelden De Schoolschrijver en Stichting CPNB hun krachten om kinderen, leerkrachten en ouders te verleiden om tijdens de vakantie te lezen, via tiplijsten met de Zilveren Griffels en Penselen, de winnaars van de Kinderjury en een selectie van de mooiste zomerboeken van Schoolschrijvers (bekende kinderboekenschrijvers). Aangevuld met een Zomerse leesbingo om kinderen aan te sporen dagelijks een kwartier te lezen en een gratis lesopdracht rond jeugdliteratuur.

• Bioscoopreclame van 30 seconden met Anna Drijver te zien in de 110 bioscopen in het netwerk van Jean Mineur (o.a. Pathé, bereik: 854.641 contactmomenten).
• In AD-magazine Mezza en de Boekenkrant werden printadvertenties geplaatst, oplage Mezza bedroeg 842.000, de Boekenkrant 000 exx. Samenwerking met Bindinc (tv-gidsen) creëerde een bereik van bijna 2 miljoen Nederlanders.​
• Online marketingcampagne: de advertenties met daarin een link naar de inspiratiepagina’s op Hebban werden bijna 3,5 miljoen keer vertoond via het netwerk van DPG Media, Adwords en sociale media. Er werd bijna 46.000 keer doorgeklikt naar de inspiratiepagina’s op Hebban (2022: ca. 40.000).
• Samenwerking Bookstagrammers​: influencers berichtten over een boek uit de Zomerlezen Top 25. Bruto bereik: meer dan 53.000 contactmomenten, een verdubbeling t.o.v. 2022.​
• Bereik free publicity: circa 55 miljoen contactmomenten, mediawaarde ruim € 3,2 miljoen.
• Organisch bereik Hebban Facebook steeg tijdens de campagneperiode met 58% en het Instagram-bereik met 466%.

• De titels in de Zomerlezen Top 25 maken tijdens de campagne een gemiddelde afzetstijging door van 74% (2022: 29%), mede mogelijk dankzij de onlinemarketingcampagne rondom de tiptitels.
• Consumentenonderzoek wijst uit dat 27% van de doelgroep werd bereikt, 11% ondernam actie en deed een leesactiviteit of haalde een boek in huis via de boekhandel of bibliotheek. Daarmee is de impact van Zomerlezen op het gedrag van Nederlanders vergelijkbaar met 2022.
• De geschatte marktimpact van de Zomerlezen-campagne op de verkoop van boeken (NUR 2 t/m 9) ligt hoger t.o.v. 2022 (+29%).

• De best geschreven kinderboeken werden bekroond met een Zilveren Griffel, de mooist geïllustreerde met een Zilveren Penseel.
• Op 21 juni maakte de CPNB 20 prijzen bekend, verdeeld over 19 kinderboeken.
• In 2023 bestonden de Penselen 50 jaar. Ter ere van dit jubileum gaf de CPNB een kaartenset uit met 51 illustraties van alle kinderboeken die van 1973-2023 met een Gouden Penseel zijn bekroond, te koop in de boekhandel. De Griffels bestonden al in 2021 50 jaar.
• In 2022 werd de naamgeving Vlag en Wimpels vervangen door Bronzen Griffels en Penselen, dit jaar werd in overleg met de uitgevers besloten deze categorie te laten vallen om meer focus aan te brengen. De prijzen zijn bedoeld als inspiratie en gids voor (voor)lezers.

• Griffeljury: Ernestine Comvalius (voorzitter), Kim Blackburn, Emma Eigenraam, Jaap Friso, Thomas Hardie, Susan Venings en Joan Windzak.
• Penseeljury: Peggy Brandon (voorzitter), Rozemarijn Blankestein, Niels van Maanen, Loes Reichenfeld en Esmee Schenck de Jong. Schenck de Jong overleed in maart.
• Gouden Griffel voor Misjka (Querido), geschreven door Edward van de Vendel en Anoush Elman. Beide makers werden verrast tijdens een schoolbezoek in Utrecht. Misjka kreeg ook een Zilveren Penseel.
• Gouden Penseel voor Een kleine geschiedenis van de mens door dierenogen (Lannoo), geïllustreerd door Djenné Fila. Zij werd verrast bij het opbouwen van een expositie over haar werk in Arnhem.

• Robbert Dijkgraaf, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, reikte de prijzen uit op het Kinderboekenbal (29 september).
• Na de uitreiking van de Gouden Griffel en het Gouden Penseel was een winnaarseffect in de winkel te merken, kleiner dan in 2022. Als we de stijging van de gemiddelde weekafzet berekenen (vóór de uitreiking versus daarna) zien we dat de weekafzet van de winnaars met gemiddeld 735% steeg in 2023 (2022: stijging van 977%).

• De originele prenten van de winnaars van de Zilveren Penselen én het Gouden Penseel werden tentoongesteld in het Kinderboekenmuseum Den Haag.
• De Illustratie Ambassade organiseerde weer de Reizende Penselen met de winnende illustraties en illustratoren. Deze expositie reisde langs bibliotheken en boekhandels. De werving van de locaties liep via vaknieuwsbrieven van de CPNB.

• De Hebban Debuutprijs richt zich op Nederlandstalige literaire fictie. Een lezersjury van ruim honderd lezers bepaalde de shortlist uit een longlist van vijftien boeken.
• Vervolgens koos een vakjury met boekverkopers, bibliotheekspecialisten en redactieleden van Hebban het beste debuut uit de shortlist van vijf titels.
• Nominaties 2023 waren De beesten (Gijs Wilbrink – Thomas Rap), De moeders van Mahipar (Forugh Karimi – Meridiaan Uitgevers), De tijdontkenner (Ilse Ceulemans – Manteau), Het wit tussen de regels (Barbara van der Kruk – Prometheus) en Land van echo’s (Mark H. Stokmans – Ambo|Anthos).
• Op vrijdag 1 september organiseerden SLAA, Editio, Hebban en De Kring een nieuwe editie van het Debutantenbal.
• Forugh Karimi won met De moeders van Mahipar de Debuutprijs met als prijs een award, een geldbedrag van € 2.500 en een marketingcampagne op Hebban.nl.
• Er was een bescheiden winnaarseffect (in absolute zin), de gemiddelde weekafzet was vanaf de week van de uitreiking ca. 5 keer hoger dan in de weken daarvoor.

• Het Debutantenbal kent ook twee andere prijsuitreikingen. De Renate Dorrestein Prijs, een schrijfwedstrijd voor literaire verhalen van maximaal 7.500 woorden (hoofdprijs € 1000) werd toegekend aan Jolanda Treffers. De Editio Debutantenprijs ging naar Nelson Morus.
• Vakjury van de Hebban Debuutprijs 2023 bestond uit Anouk van der Zee (redacteur Hebban), Arno Koek (Boekhandel Blokker), Debbie van der Zande (redacteur Hebban), Ingrid Sibum (Van der Velde Boeken Groningen), Maarten Kooijman (hoofdsponsor Looplabb), Marieke Uiterwaal (recensent Hebban), Marjolein Hordijk (Bibliotheek Nijmegen), Martijn Lindeboom (redacteur Hebban), Mirjam Mulder (hoofdredacteur Boekenkrant) en Suzette Eikelenboom (redacteur Hebban).
• Hoofdsponsor van de Hebban Debuutprijs is het Nederlandse leesbrillenmerk Looplabb.

• De campagne is voor en door jongeren en beoogt meer leesplezier bij de doelgroep, via school én via de vrije tijd.
• Verhalenbundel 3PAK met vernieuwd omslagontwerp gratis verspreid in oplage van 118.848 (stijging van 1% t.o.v. 2022: 117.600 exx.).
• Podcastmakers en schrijversduo Marie Lotte Hagen en Nydia van Voorthuizen, YA-auteur Rima Orie en Philip Huff schreven drie nieuwe verhalen.
• Digitale versie en luisterboek beschikbaar via de LEES-app van de Koninklijke Bibliotheek (met focus op jongeren ((v)mbo) en de online bibliotheek. Het luisterboek was ook beschikbaar via Stortytel.

• Nominaties Beste Boek voor Jongeren bekendgemaakt op 24 mei (5 in de categorie ‘Oorspronkelijk Nederlandstalig’ en 5 in de categorie ‘Vertaald’). De jury vertelt: ‘Wij zijn blij dat wij deze boeken nadrukkelijk bij jongeren onder de aandacht kunnen brengen, omdat lezers die zich misschien eerder niet vaak herkenden in boeken, dit in de boeken op onze shortlists hopelijk wel kunnen. Het zijn boeken die gaan over seksuele of genderidentiteit, die onderwerpen aansnijden die pijnlijk zijn, maar een blik op andere werelden bieden.’
• De nominaties kregen aandacht via de Jeugdbibliotheekpagina van de KB.

• In totaal zijn circa 10.200 leerlingen bereikt op (v)mbo, havo en vwo. Een vijfde van de leerlingen bleek een boek te lezen n.a.v. het schrijversbezoek op school.
• Deelnemende scholen kregen pakketten met boeken van de deelnemende auteurs voor de schoolbibliotheek, aangeboden door Stichting De Versterking.
• Hoewel exacte cijfers ontbreken, lijkt deelname door boekhandels minstens stabiel. De ondergrens voor de landelijke dekking is net als in 2022 circa 12%.
• In 2023 kan deelname door bibliotheken niet precies worden bepaald. Naar inschatting is de dekking minstens zo hoog als in 2022 (53%). Bereik free publicity: circa 84 miljoen contactmomenten; mediawaarde € 2.559.209.
• Bereik van de trailer steeg met 96% via betaalde advertenties naar 6,1 miljoen (2022: 3,1 miljoen).
• Via samenwerkingen met niet-boekgerelateerde influencers, Booktokkers en Bookstagrammers is op TikTok en Instagram een gecombineerd bereik gerealiseerd van bijna 1 miljoen contactmomenten (daling van 46% t.o.v. 2022: 1,77 miljoen).

• Consumentenonderzoek toont dat 43% van de jongeren met de campagne, 3PAK of de influencer-content in aanraking kwam. Van deze groep zegt 56% dat zij actie hebben ondernomen. Bijvoorbeeld: ze dachten na over lezen en/of boeken (17%) of lazen uit een boek (12%). Na herpercenteren naar de hele steekproef bleek de impact van de campagne dat 24% van jongeren in actie kwam. Dat betrof significant vaker medium of light lezers.
• Organisatie door Stichting CPNB en de Schrijverscentrale. Partners: Stichting Lezen, NBD Biblion, de lesmethode Talent van Malmberg, CJP, het Nederlands Letterenfonds, Stichting De Versterking, Fonds 21, Koninklijke Bibliotheek en GAU.

• ‘Bij mij thuis’ was het centrale thema van de 69e Kinderboekenweek.
• Pim Lammers zou het hierbij passende Kinderboekenweekgedicht schrijven, maar de dichter trok zich terug naar aanleiding van doodsbedreigingen. In februari 2023 ontstond er een mediastorm vanwege een passage in een verhaal van Lammers (uit 2016) voor volwassenen over misbruik van een jeugdvoetballer door zijn trainer. Steunbetuigingen door collega’s, CPNB en de GAU volgden, boekwinkels en bibliotheken presenteerden prominent zijn werk.

• Kinderboekenweekgeschenk Ravi en de laatste magie van Sanne Roosenboom met illustraties van Sophie Pluim kende een oplage van 317.274 exx., een daling van 9% (2022 was het geschenk gerelateerd aan De waanzinnige boomhut en kende een hoge stijging). Klanten die € 13,50 aan kinderboeken kochten kregen het cadeau van de boekhandelaar. Daarnaast was de grootlettereditie beschikbaar, ook handig voor kinderen die minder makkelijk lezen: oplage steeg met 6% naar 5.780 exx.
• Mijn huis is jouw huis is de titel van het prentenboek dat Yvonne Jagtenberg speciaal voor de Kinderboekenweek maakte en te koop was voor € 8,25. Oplage: 31.049 exx. (-9%), de dalende trend zet voort.

• Deelname door bibliotheken kan in 2023 niet precies worden bepaald. Voor boekhandels geldt dat de ondergrens van de landelijke dekking 52% bedraagt.
• Iven Cudogham schreef het Kinderen voor Kinderen-lied, dat voor de twaalfde keer werd uitgebracht.
• Partner DPG Media bracht een speciale Mezza uit, de weekendbijlage van AD en de regionale dagbladen (1,3 miljoen exemplaren). Bovendien activatie door middel van ‘Boekenjacht’: kinderen wisselden leestips uit door middel van een poster die zij thuis samen met een boek achter het raam konden plaatsen.
• Kindertitels van DPG Media, zoals Tina, Donald Duck, Zo Zit Dat en Kidsweek stonden ook in het teken van de Kinderboekenweek met een speciale poster voor de landelijke Boekenjacht: kinderen plakten deze op hun raam en zetten hun lievelingsboek erbij. Via deze titels werd een bruto bereik van 2,1 miljoen lezers gerealiseerd.

• Speelgoed van het Jaar is een nieuwe partner. Activatie: elke school, klas of kind kon een eigen spel rondom een favoriet kinderboek ontwerpen. Een aanzet hiertoe zat in het lespakket. Inschrijving t/m 15 oktober, de laatste dag van de Kinderboekenweek. Tijdens het Nederlands Speelgoed Gala op 9 november werd de winnaar bekendgemaakt: Kinderboekenspel Gozert, van Barbora & Noor (leerlingen van KBS Onder de Bogen). Het winnende idee is daadwerkelijk geproduceerd.
• McDonald’s was ook dit jaar partner: gasten konden een digitaal verhaal lezen in de app van McDonald’s.
• Totale oplage Kinderboekenweekkrant daalde met 5% naar 160.111 exx. Wel nam het aantal bestellingen door de boekhandel toe (2%), maar scholen (-10%) en bibliotheken (-7%) kochten minder in.
• Kinderboekenweekcommercial op tv, bereik 580.000 personen (2022: 700.000).
• Makkelijk Lezen-lijst, speciaal voor kinderen die lezen moeilijk vinden (groep 5&6 en 7&8) met korte lestips; gemaakt in samenwerking met het landelijke bibliotheekplatform Makkelijk Lezen Plein.
• Online lessen in samenwerking met Malmberg, Zwijsen, Prowise en Schooltv.
• De oplage van het lespakket daalde met 9% naar 6.061 exx.
• Bereik free publicity (inclusief Griffels en Penselen): circa 223 miljoen contactmomenten); mediawaarde € 10.400.303).

• Consumentenonderzoek na afloop van de Kinderboekenweek toonde een positieve impact op het lees-, koop- én leengedrag van ouders en verzorgers. In 2023 werd met behulp van de campagnepartners 71% van de doelgroep bereikt (ouders/verzorgers met kinderen van 6 t/m 12 jaar oud). In totaal ondernam 41% van de doelgroep actie: zij deden n.a.v. de campagne een leesactiviteit of haalden een boek in huis via de (online) boekhandel of (online) bibliotheek. De impact op gedrag dat de campagne heeft is groter dan in 2022.
• De geschatte marktimpact van de Kinderboekenweek op de verkoop van kinderboeken ligt lager t.o.v. 2022 (-11%).

• Veranderingen bij de bekendste publieksprijs voor het boek naar aanleiding van manipulatie verkiezing waardoor deze geen doorgang had in 2022: de vrije keuze is geschrapt. Mensen kunnen alleen stemmen op de zes boeken die tussen 1 juli 2022 en 30 juni 2023 het best zijn verkocht. Daarnaast is er e-mailverificatie ingesteld.
• Prijs staat nog steeds alleen open voor fictie en verhalende non-fictie. Bij twijfelgevallen adviseert een comité met boekverkopers en experts.
• NS hernieuwde samenwerking met CPNB, met focus op de NS Publieksprijs en Zomerlezen. Grotere campagne voor de publieksprijs via NS-kanalen.
• Bekendmaking van de zes nominaties was wederom via EenVandaag op NPO 1: Alter Ego (Esther Verhoef – Prometheus), De Camino (Anya Niewierra – Luitingh-Sijthoff), Het Koninklijk Huis (Herman Koch – Ambo|Anthos), Koraalrif (Suzanne Vermeer – A.W. Bruna), Wat stilte wil (Arthur Japin – De Arbeiderspers) en Wij waren, ik ben. Weg uit Ruinerwold (Israel van Dorsten – Uitgeverij Pluim).
• Tijdens de stemperiode schoven schrijvers of plaatsvervangende ambassadeur aan bij Tijd voor MAX op NPO 1.

• 45.000 miniboekjes met fragmenten van de genomineerde boeken waren beschikbaar in boekhandels, bibliotheken, via conducteurs in de trein en in 26 Stations Huiskamers op NS-stations.
• NS bood ook digitale luisterfragmenten aan via ns.nl/publieksprijs.
• Op 8 november maakte CPNB bij EenVandaag op NPO 1 bekend dat De Camino won en de titel ‘Boek van het Jaar 2023’ kreeg. Het boek kreeg 34% van de 106.914 stemmen.
• De NS Publieksprijs bestaat, naast de eretitel Boek van het Jaar 2023, uit een sculptuur van Jeroen Henneman, een geldbedrag van € 7.500 en promotie van het boek op de schermen in de treinen van NS in de week na de uitreiking.

• NBD Biblion Jeugdspecialist van het Jaar is de prijs voor de meest bevlogen jeugdspecialist van Nederland.
• Een jeugdspecialist weet alles over kinderboeken, houdt de collectie op peil, zorgt voor een uitdagende en veilige leesomgeving voor kinderen van 6 tot 18 jaar én weet ook buiten de bibliotheek kinderen te enthousiasmeren met innovatieve initiatieven.
• Collega’s droegen jeugdspecialisten aan en een vakjury benoemde deze genomineerden: Monique Dijkgraaf (leesconsulent voortgezet onderwijs bij Bibliotheek Noord-Veluwe), Astrid Goedknegt (consulent lezen en media bij Bibliotheek Kennemerwaard) en Merel Kuitert (jeugdbibliothecaris bij Noord Oost Brabantse Bibliotheken). Via een video werd de bekendmaking gedaan.

• Vakjury bestond dit jaar uit Marloes Manshanden (Probiblio), Toos van den Beuken (winnaar NBD Biblion Jeugdspecialist van het Jaar 2022) en Esther Laan (NBD Biblion).
• Na een visitatie aan de genomineerden selecteerde de vakjury de winnaar: de ‘creatieve krachtpatser’ Merel Kuitert. Bekendmaking op 9 november op Bibliotheekplaza, dit jaar georganiseerd in het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam. Daar werd ook de Beste Bibliotheek van Nederland onthuld.
• Kuitert kreeg een geldprijs van € 1.000 uit handen van NBD Biblion directeur-bestuurder Nina Nannini. Het geld is bestemd voor een project binnen de bibliotheek dat de jeugdafdeling ten goede komt.
• Samenwerking tussen NBD Biblion, CPNB en Bibliotheekblad.

• Opzet Nederland Leest ging in 2023 terug naar de essentie: één centraal boek (niet gekoppeld aan een thema) dat voor iedereen beschikbaar is, zodat Nederland Leest één grote leesclub wordt. Nieuwe naamvoering werd Heel Nederland Leest. Het inspirerende voorbeeld is One City, One Book dat in 1998 in Seattle begon en over de hele wereld navolging kreeg.
• Geschenkboek Sonny Boy van Annejet van der Zijl kende een totale oplage van 268.349 exx. (een stijging van 25% t.o.v. 2022: 306 exx.).
• De landelijke dekking van deelnemende bibliotheken bedroeg 89%.
• Nieuwe partner Zeeman promootte Sonny Boy in alle 450 textielwinkels middels ansichtkaarten die de winkelbezoeker wees op het gratis boek op te halen in de bibliotheek.
• Sonny Boy werd ook cadeau gedaan door brillenmerk LoopLabb bij aankoop van een leesbril.
• Fonds XL en Vereniging Onbeperkt Lezen maakten twee speciale edities mogelijk: de grootlettereditie (XL) met een oplage van 7.630 exx. (2022: 8.110 exx.) en de editie in makkelijke taal voor iedereen die (nog) niet zo sterk is in lezen, met een oplage van 9.850 exx. (2022: 6.972 exx.) wederom i.s.m. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren.

• Twee edities voor het onderwijs kenden fikse stijging: Nederland Leest Junior (groep 7 en 8 basisonderwijs en groep 1 en 2 vmbo) met het boek Het Pungelhuis van Annet Huizing: oplage 132.992 exx. (2022: 99.047 exx.). Sonny Boy voor bovenbouw voortgezet onderwijs: 18.519 exx. (2022: 5.824 en 2021: 11.040).
• Juniorboek in samenwerking met de Bibliotheek op school; online lesmateriaal mede mogelijk gemaakt door Kunst van Lezen. CPNB heeft de lessen p.o. samen gemaakt met ‘Discussiëren Kun Je Leren’.

• Openingsbijeenkomst in de bibliotheek de LocHal in Tilburg waar Aldith Hunkar Annejet van der Zijl interviewde.
• Annejet van der Zijl toerde langs 18 verschillende bibliotheken door het hele land.
• Veel verschillende leesclubs zagen het licht: Hebban organiseerde twaalf online provincie-leesclubs, landelijke leescluborganisatie Senia deed fysieke leesclubs in bibliotheken, er was de online leesclub ‘Kroegpraat’ van auteur en podcastmaker Liesbeth Rasker (achterban van bijna 70.000 volgers), de lerarenopleiding Nederlands van IvL Hogeschool Rotterdam formeerde een leesclub en Sonny Boy werd ingezet in de ‘samenleesgroepen’ van Stichting Culturele Apotheek, gericht op ouderen met o.a. dementie of een migratieachtergrond die samenkwamen in buurthuizen, zorginstellingen en bibliotheken. En DPG Media hield de online Libelle Leesclub terwijl Annejet van der Zijl tijdens de WinterFair haar boek met bezoekers besprak.

• Het mediabereik free publicity bedroeg bruto meer dan 67,6 miljoen contactmomenten, mediawaarde meer dan € 1,4 miljoen.
• Online marketing: bruto meer dan 1,96 miljoen contactmomenten via advertenties op websites van DPG Media en sociale media.
• Mediapartners Bindinc en In de Buurt: bruto meer dan 1,2 miljoen contactmomenten.
• Buitenreclame: meer dan 1 miljoen contactmomenten.
• 100.000 Boomerangkaarten.
• 44% van de Nederlanders kent de campagne van naam. Uit onderzoek blijkt dat deze groep in 2023 is gegroeid.
• Met behulp van de campagnepartners werd 29% van de Nederlanders bereikt en bezocht circa 10% hierdoor de (online) bibliotheek.
• Bijna twee vijfde van de bezoekers geven aan dat zij n.a.v. hun bezoek een positiever beeld hebben gekregen van de bibliotheek.

• Het boek als persoonlijk cadeau, dat is de insteek van de cadeaucampagne ‘Geef meer met een boek’.
• Uitgebreide campagne met Sinterklaas en Kerst; dit jaar niet met Moeder- en Vaderdag vanwege andere keuze inzet CPNB-budget.
• Iedere campagne met boekentips in verschillende thema’s en met ambassadeurs die het boek promoten als cadeau.
• Geef meer met een boek zorgde voor aandacht vanaf de aankomst van Sinterklaas tot de dag voor Kerst via radiospotjes (Radio 10, SkyRadio, NPO Radio 2 en 3FM​), een online campagne (betaalde socialemediacampagne en via kanalen van DPG Media) en een speciaal gemaakte digitale cadeaugids op Hebban.
• In aanloop naar Sinterklaas en Kerst werden cadeaugevers door Hebban extra aangemoedigd met boekentips op geefmeermeteenboek.nl.

• De Sint-campagne richtte zich op kinder- en jeugdboeken en young adult. Kerst zette non-fictiethema’s als lifestyle, geschiedenis, kunst en wetenschap in het zonnetje.
• Tijdens Sinterklaas werden op totaal minder kinderboeken bij de (online) boekhandel verkocht (-5%). De geschatte marktimpact van de cadeaucampagne op de verkoop van kinderboeken ligt ook lager t.o.v. 2022 (-9%).
• Tijdens Kerst werden 1% meer boeken voor volwassenen (fictie & non-fictie) verkocht dan in 2022. De geschatte marktimpact van de cadeaucampagne op de verkoop van fictie & non-fictie ligt lager t.o.v. 2022 (-6%).
• In 2023 werd rondom Sinterklaas 30% van de doelgroep bereikt (ouders met een kind jonger dan 12 jaar), ongeveer gelijk aan 2022. Rondom Kerst werd 13% van de doelgroep bereikt (2022: 22%); beide campagnes zijn met minder budget uitgevoerd.